Mantar Sinekleri ve Zararları

Kültür mantarı yetiştiriciliğinde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de mantar sineği olarak zarar yapan 3 tür bulunmaktadır. Bunlar Sciaridae familyasınden Lycoriella castanecens, Phoriade familyasından Megaselia halterata ve Cecidae familyasından Hetropeza pygmaea'dir.

Bu zararlıların kültür mantarı üretiminde görülmesinde 4 temel faktör vardır. Bunların başında istenilen koşullarda kompostun pastörizasyonunun yapılmaması gelir ki bu kompost içerisinde bu zararlıların üretim odalarına girmesine neden olabilmektedir. Diğer bir neden ise kompost üzerine serilen ve birçok hastalık ve zararlının kaynağı olan örtü toprağının bulaşık olmasıdır. İyi dezenfekte edilmemiş örtü toprağı ile bu zararlılarda üretim odalarına girebilmektedir. Üçüncü neden ise hasat dönemi bittikten sonra yeni bir üretim dönemine geçilmeden önce boşaltılan üretim odalarının iyi temizlenip dezenfekte edilmemiş olması, dolayısıyla oda içerisinde var olan bu zararlının bir sonraki üretim döneminde de kendini göstermesidir. En son faktör ise bu zararlının diğer üretim odalarından veya dış ortamdan oda içerisine taşınmasıdır.

Mantar sinekleri farklı şekillerde ve farklı dönemlerde üretimde zarar oluşturabilirler. Özellikle sinek larvaları kompostta misel gelişim döneminde miselleri yiyerek mantar kompostu içerisindeki misel gelişimine ciddi kayıplar oluşturur. Ergin sinekler ise mantar taslaklarının oluşumlarına zarar verebilecekleri gibi oluşan mantar taslaklarının içerisine de girerek, burada galeriler oluşturabilirler. Mantar sineklerinin kültür mantarına yukarıda belirtilen zararlardan başka bir zarar şekli daha vardır. Bu da üretim odasında olası bir hastalığın oda içerisinde veya oda dışında tesis içerisindeki yayılımını sağlamasıdır. Tartışmasız en büyük zarar şekli de budur (Bora, T., Toros, S. ve Özaktan H., 2004).

Lycoriella castanecens (Sciaridae): 2-3 mm.'lik ölçülerde küçük sineklerdir. Mantar sinekleri olarak da bilinir. Doğal olarak yabani mantarlar, çürümekte olan odunsu materyaller, yaprak küfleri ve gübre yığınlarında yaşarlar. Kültür mantarları çoğu kez bunların şiddetli saldırılarına uğrar. Larvaları kurtçuk olarak isimlendirilir.

Mantar yetiştiriciliği yapan işletmelerde Sciarid'lerin faaliyete geçmesi, kompostun soğutulması için gereken vantilasyon sırasında çıkan fermantasyon kokuları tarafından bunların cezbedilişleri ile başlar. Bu koku sineklerin üretim odalarına kapı aralıklarından, havalandırma boşluklarından veya kültürel işlemler esnasında direk kapılardan içeri girmelerine sebep olmaktadır. Yumurtalar ortam sıcaklığına bağlı olarak, örneğin 18ºC'de 6 günde açılır. Çıkan larvalar kompost ve gelişen mantar miselleri üzerinde beslenir. 3-4 hafta içerisinde gelişen larvalar pupa olur. Pupa süresi 18ºC'lik ortamda 18 gün kadardır. Pupadan çıkan erginler kısa süre sonra çiftleşir ve 2-3 gün sonra yumurta koymaya başlarlar. (Bora,T. ve ark. 2004)

Megaselia halterata (Phoridae): Kambur sinekler olarak da adlandırılırlar. Olgunları tipik geriye hareket gösterir. Ortaya çıkış zamanları ilkbahar ve yaz aylarıdır. Kasa ve yastık kenarlarında, lamba ve kapı girişlerinde kümeleşerek tipik bir özellik daha gösterir. Olgun dişiler, yumurtaları kompost içine bırakır. Larvalar 24ºC'de 2 gün sonra çıkar ve 4-5 günde pap haline gelirler. Ergin sinek halini 7-8 günde alır. Kültür odalarında ise 16-17ºC'de yumurtalardan larvalar rahatlıkla çıkar. Pap haline dönüştükleri 14 gün içinde miselleri ve mantarları yiyerek beslenir. Bundan 4 hafta sonra yeni olgun sinekler oluşur. Mantar üretiminde zararlı olan sivrisinekler Sclaridae ve Cecidomydiae familyalarına aittir.

Dişi birey 50'den fazla sayıda yumurta bırakmaktadır. Yumurtadan ergin hale ulaşıncaya kadar geçen süre sıcaklığa bağlı olarak değişmektedir. M. halterata 24ºC sıcaklıkta bu süre 15 gün kadarken, mantarın hasada geliş sırasında sıcaklık düştüğü için süre uzamaktadır. M. halterata 12ºC'nin altındaki sıcaklıklarda uçamamaktadır. (Fletcher T.J. and Gaza H. Richard, 2008)

Hetropeza pygmaea (Cecidae): Cecid larvaları ışığa yönelme eğilimindedirler. Normal üreme gösteren hayat tablosunda görülen birçok dönem ortadan kalktığı için, bu tip bir üreme ile hızlı çoğalma olmakta, bir avuç örtü toprağında 18.000 birey gelişebilmektedir. 0.1 m2 bir yetiştirme alanında kompostta 500.000 larva görülebilmektedir.

Cecid larvaları hem kültür mantarlarında hem de doğada gelişen yenilebilir mantarlarda misel ile beslenir. Larva dışkıları misel gelişimini engeller. Mantar misellerinin hif duvarlarını 5 mm.'lik ağız parçası ile delerek hücre içeriğini emen larvalar, irileştikçe ve besin gereksinimleri arttıkça kuvvetli baş hareketleri ile hifleri parçalamakta ve dışarı çıkan hücre içeriğini almaktadırlar. Çok yoğun oldukları ortamda oburca beslenebilmekte, şapka oluşumunu önemli ölçüde engellemekte, mantar sap kısmında da zarar meydana getirebilmektedirler.